Undercover zelfhulpboek

Jowi Schmitz schreef met Zeemeermeisje een undercover-zelfhulpboek voor kinderen en volwassenen. Het staat niet bij ‘zelfhulp’ in de schappen van de boekwinkel, en op de cover lees je dat ook niet. Maar dat geeft niet zegt Schmitz, het gaat erom dat je het voelt als je het leest.
‘Dit boek maakt je leven net iets avontuurlijker. Zodra je dat voelt, dat avontuur, durf je meer. In Zeemeermeisje durft een jong meisje met een oudere dame en een hond zomaar op reis te gaan. Om de liefde na te jagen. Dat is niet makkelijk voor ze, maar het levert wel heel veel op.’

 

Door Peter Goutsmid

 

Wat is het thema van Zeemeermeisje?

Veel mensen kennen het gevoel er niet helemaal bij te horen. Bij sommigen kwam dat gevoel al vroeg. Die vielen op, zagen er anders uit, deden anders, dachten anders. De wereld ziet dat vaak eerder dan je het zelf in de gaten hebt, en behandelt je vervolgens anders. We leren op school misschien dat iedereen erbij hoort, maar sommigen toch iets meer dan anderen. Het is een harde waarheid. Het moment dat jij ontdekt wat iedereen al wist, kan dat heel schokkend zijn. Dus dáárom deden ze zo, denk je dan. En ook: jammer, want ik wilde er zo graag bij horen…

Voor mij is ‘anders zijn’ een oude wond waar ik al heel lang het beste van probeer te maken. Dat lukt goed; ik schrijf boeken, ik zoek soortgenoten. We zijn met velen, allemaal op onze eigen manier anders. Nou, dáár wilde ik dus een boek over schrijven. Een liefdevol boek, omdat het leven voor anderssoortigen al moeilijk genoeg is.

 

Een liefdevol boek? Maar je had het eerder over ‘avontuurlijk’. Geen mens zegt toch: doe mij een liefdevol boek?

Gek eigenlijk, want waarom niet? Heerlijk, een liefdevol boek. Dat vind je trouwens wel bij de zogenaamde ‘lichte lectuur’. Die verhalen zijn misschien niet altijd even liefdevol, maar ze geven je na afloop een warm gevoel in je buik. Dat gevoel wilde ik met dit boek ook. Maar het is óók spannend! Eerst denkt Miki, mijn hoofdpersoon, dat er een spook op zolder woont. Als later blijkt dat het een rare oude dame is, gaat ze stiekem met haar op reis, naar Schotland. Er is een ontruiming, er komt politie bij, en dan is die oude dame ook nog opeens verdwenen. Gaat Miki haar op tijd terugvinden?

 

Maar kinderen willen toch duidelijk omlijnde verhalen waarin ze hun problemen herkennen? Iets over pesten. Of anders in je vel zitten. Of iets met vaders en moeders of een dode oma?

Ik kan me voorstellen dat kinderen het prettig vinden als ze weten wat ze te wachten staat. Mijn zoon Milo zoekt in de bieb altijd heel specifiek naar een bepaalde cover met getekende letters. Dan slaat hij het boek open en controleert of de inhoud past bij zijn verwachtingen: er moeten kleine tekeningen in staan en gekke lettertypes. BOEM, bijvoorbeeld. Ik hoop dat mijn volgende boek ook wat ‘dansender’ wordt vormgegeven, want waarom niet? Als dat het verhaal aantrekkelijker maakt? Tegelijkertijd: dit boek schreef ik ook voor mezelf. En ik hou heel erg van het uiterlijk van Zeemeermeisje. Het heeft een mysterieuze voorkant met veel verschillende tekeningen, een beetje dik, maar niet héél dik en met grote vriendelijke letters, zodat je lekker snel een bladzijde uit hebt. Best goeie looks voor een boek.

 

Dus uiterlijk is belangrijk?

Het zijn de wetten van de wereld, die gelden ook voor boeken. Misschien ieder jaar wel meer, omdat veel van onze verhalen met beeld binnenkomen. Series, films, strips, tiktok.

 

Zeemeermeisje is toch vanaf 9 jaar?

Tot en met 111 wat mij betreft. Mijn boeken – en heel veel kinderboeken trouwens – zijn voor alle leeftijden. Als je volwassene bent kan het nuttig zijn om jouw wereld eens vanuit een ander perspectief te bekijken.

 

Wie is jouw lievelingspersonage?

Zelf heb ik twee katten en nooit een hond gehad, maar als ik ooit blind word, dan zou ik graag de hond van de oude dame Chris hebben, Bux heet hij. Ik kan me voorstellen dat dat heel geruststellend is, altijd zo’n warm hondenlijf naast je, een levende wegwijzer. Ook zonder blind te zijn klinkt dat trouwens best aantrekkelijk.

Het enige enorm nare gegeven van honden is dat ze minder oud worden dan mensen. Misschien schrijf ik nog weleens een verhaal over een hond die gewoon met je mee verouderd. Een hond die pas sterft als jij dat doet, een hond als een meegroeibed.

 

Wat vind je van de ontlezing? Ben je niet bang dat er binnenkort geen publiek meer is?

Mensen bestaan uit verhalen, we kunnen niet zonder. De vorm is aan het veranderen, dat wel. We lezen minder, maar we hebben de magie nog net zo hard nodig, of dat nu een film, een game of een strip is. Op de scholen waar ik kom maak ik altijd verhalen met kinderen. Als ik ze dan vertel dat zij de baas zijn over dat verhaal, worden hun ogen groot. Dat álles mag, ook slechte poepgrappen of zombies, dat vinden ze wonderbaarlijk. Uiteindelijk ontstaat er altijd iets moois, vind ik zelf ook altijd weer vrij wonderbaarlijk. Ik hoop en zou willen dat kinderen en volwassenen zich vaker realiseren dat zij de baas zijn over hun verhaal. Natuurlijk, het leven werpt je de brokjes toe waarmee je het moet doen. Maar hóe je daarover vertelt, en wáár je aandacht aan geeft, dat maakt het verschil.

 

Is dat ook het zelfhulpdeel van je boek?

Dat is het zelfhulpdeel van álle verhalen.

 

Waarom schrijf je eigenlijk voor kinderen, is dat niet, uhm, kinderlijk?

Kinderlijk heeft een wat negatieve bijklank, alsof het ook een beetje naïef is, waarbij naïef dan weer staat voor ‘een beetje dom’. Maar kinderen hebben vaak heel snel de kern te pakken. Natuurlijk; er zijn in veel verhalen allerlei politieke verwikkelingen, we kunnen, zeker als volwassenen eindeloos moeilijk en extreem gecompliceerd doen, zowel in boeken als in het echte leven. Maar waar gaat het nou eigenlijk om? Je doet elkaar pijn, je weet niet waarom, je voelt je schuldig. Kinderen gaan direct naar die pijn, of naar de wraak. Ik vind dat helder. Ik hou van helder.

 

Kan ik beter leven nu ik Zeemeermeisje heb gelezen? 

Zeker weten, of nou ja, dat moet je misschien zelf beoordelen. Ik hoop dat je na het lezen van Zeemeermeisje iets ziet wat je eerder nog niet zag. Iets kleins misschien, een gekke tekening op een muur, een propje dat een briefje blijkt te zijn. Ik ken een man die altijd als eerste vraagt: ‘Wat was het mooiste van je dag?’ Als je het terugvraagt begint hij over van die kleine dingen. Over grassprieten, of samen stenen beschilderen. Soms vind ik die vraag irritant, maar hij blijft wel altijd even hangen. Wat ís het mooiste van mijn dag? Het hoeft niet allemaal groter of anders. Je mag best iedere dag opstaan, naar je school of je werk, een uur of zes presteren en dan weer naar huis. Iedere dag weer kun je je afvragen: wat was het mooiste vandaag? Heb ik de lucht gezien? En dat dak, zag ik nou net daarboven een oude dame met een hond voorbij wandelen?